واقعیت‌هِای «ممنوع الکار» شدن در صدا و سیما
سینما مثبت: رضا استادی ـ«اگر بازیگر؛ هنرمند و فردی که با رسانه ملی همکاری دارد؛ عکس‌های خلاف شرع و شئونات اسلامی در فضای مجازی و سایت‌ها داشته باشند از ادامه همکاری وی با رسانه ملی جلوگیری خواهد شد.»
چند روز قبل این خبر از سوی ناظر مجلس در شورای عالی نظارت بر صداوسیما منتشر گردید و پس از انعکاس وسیع در رسانه‌ها، بلافاصله از سوی روابط عمومی این سازمان تکذیب شد. «سیدرمضان شجاعی کیاسری» اعلام کرده بود که این تصمیم در جلسه شورای نظارت بر صداوسیما مصوب شده است. در ادامه خبر نیز آمده بود: «بسیاری از هنرپیشه‌ها در صفحات اجتماعی خود عکس خلاف شرع منتشر می‌کنند. این‌ها کسانی که هستند که چون می‌خواهند از طریق صداوسیما نان بخورند با پوشش مناسب در رسانه ملی ظاهر می‌شوند ولی در صفحات اجتماعی ارزش‌ها را زیر پا می‌گذارند و حرمت همکاری با رسانه جمهوری اسلامی را زیر سؤال می‌برند.»
روابط عمومی سازمان صدا و سیما نیز با تکذیب خبر اعلام کرد: «رسانه ملی هیچ تصمیمی مبنی بر اعمال محدودیت بر حضور هنرمندان و مجریان صداوسیما در شبکه‌های اجتماعی نگرفته است»
انتشار گسترده این خبر در رسانه‌ها بدون هیچ نوع تحلیل و بررسی از این جهت عجیب است که خود سازمان صدا و سیما این روزها یکی از بزرگ‌ترین استفاده کنندگان از امکانات فضای مجازی است و مهم‌ترین برنامه‌های آن مانند «بخش خبری 30/22» در شبکه اینستاگرام دارای صفحه رسمی هستند. انی مسئله درباره برنامه‌های شبکه «آی فیلم» بسیار گسترده تر است. حال در چنین شرایطی چگونه می‌توان هنرمندان را به دلیل حضور در این شبکه‌ها ممنوع التصویر کرد؟ درخصوص این مسئله چند سؤال و نکته وجود دارد:
شورای نظارت کجای کار است؟
«شورای نظارت بر صدا و سیما» تشکیلاتی صرفاً نظارتی است و تصمیم‌های آن برای صدا و سیما لازم الاجرا نیست. یعنی این مسئله قانون نیست که صدا و سیما ملزم به رعایت آن باشد.
روند ممنوع الکاری در صدا و سیما
مسئله ممنوع الکار شدن در صدا و سیما پدیده تازه ای نیست و در طول سال‌های گذشته بارها و بارها اتفاق افتاده است. «سحر قریشی» یکی از بزرگ‌ترین قربانیان این مسئله است و حتی در مصاحبه‌های خود نیز بارها به این مسئله اشاره کرده است. این ممنوعیت نیز در طول سال‌های گذشته از سوی «حراست» این سازمان صورت می‌گرفته است. در دوران فعالیت در این رسانه چند مرتبه در این بخش ـ حراست ـ حضور یافتم. طبیعی است وقتی قرار باشد آنتن تلویزیون به افراد سپرده شود، چهارچوب‌ها و معیارهایی در نظر گرفته شود. در اداره کل حراست نیز همواره به مجریان درخصوص حضور در میهمانی، حضور در جریان‌های سیاسی، انتشار عکس بر روی شبکه‌های مجازی و… هشدارهایی دوستانه داده می‌شد که رعایت آن عمدتاً به نفع خود مجریان بود. در مواردی هم که تخلفی صورت می‌گرفت، افراد برای یک دوره کوتاه یا طولانی ممنوع الکار می‌شدند و بسته به حامیانی که در این سازمان داشتند، ممنوعیت خیلی زود یا خیلی دیر برطرف می‌شد. برخی از ممنوع الکاری ها نیز به این صورت بوده که فرد در شبکه‌های سراسری سیما حق فعالیت نداشت اما می‌توانسته در شبکه‌هایی مانند «جام جم» و یا شبکه‌های رادیویی حضور داشته باشد. «جواد یحیوی» یکی از مهم‌ترین قربانیان این مسئله است که به دلیل حضور در فعالیت‌های انتخاباتی سال 88 هنوز امکان اجرای برنامه در این رسانه را ندارد و حتی برنامه‌هایی که او در خارج از این سازمان ضبط می‌کند، امکان پخش از تلویزیون را ندارد اما فیلم سینمایی وی امکان نمایش در صدا و سیما را دارد. جزئیات این خبر را می‌توانید در «اینجا» بخوانید.
حضور در میهمانی: ممنوع الکار شدن
یکی از متداول‌ترین شیوه‌های ممنوع الکار شدن افراد، حضور آن‌ها در میهمانی‌های خلاف عرف و سپس انتشار عکس‌های آن و یا دستگیری بود. این مسئله عامل مهمی در ممنوع الکاری افراد بود. بر همین اساس تهیه کنندگان چه برای ساخت سریال و چه برای تولید برنامه نمایشی موظف بودند اسامی مجریان و یا بازیگران خود را جهت بررسی به اداره کل حراست ارسال نمایند و تأیید آن‌ها را بگیرند.
خلاف شرع یعنی چه؟
ابهام دیگر این است که عکس یا فیلم «خلاف شرع» چه تعریفی دارد؟ طبق شرع حجاب برای زنان شامل پوشاندن تمام بدن به جز قوس صورت و مچ دست به پایین است. طبق شرع دیدن یک تار موی زنان حرام است و این حجاب در تمامی سریال‌های تلویزیونی با پوشاندن هد بند، انداختن شال روی روسری و انتخاب مانتوهای چند سایز بالاتر برای زنان رعایت می‌شود. البته نظر شرع درباره حجاب مردان تفاوت دارد و شامل پوشاندن عورت می‌شود اما عفت عمومی مانع از آن می‌شود که بازیگر مردی عکس خود با «مایو» یا «شورت مامان دوز» را منتشر کند! جالب است که با وجود همین اصل شرعی، صدا و سیما تصویر مردی با این ویژگی‌ها را هیچ گاه پخش نمی‌کند و حتی سریالی مانند «مختارنامه» را در سکانسی که بازیگرانش غسل شهادت می‌کنند، سانسور می‌نماید!
ممنوع الکار کردن، سلیقه ای است
ممنوع الکار کردن افراد چیزی نیست که بتوان برای آن قانون و قاعده تراشید. در اغلب موارد دست صدا و سیما اصطلاحاً زیر ساطور هنرمندان است. مثلاً اگر در زمان پخش سریالی مهم، بازیگر آن اثر کار خلاف شرعی انجام دهد، تکلیف چیست؟ باید شخصیت او را از سریال حذف کرد یا اینکه پخش سریال را کلاً متوقف کرد؟ به همین دلیل است که تعبیر و تفسیر این مسئله در چهارچوب قانون نمی‌گنجد و بیشتر به تشخیص خود ممیزها بستگی دارد.
سینما مثبت امیدوار است در این مسئله نیز مانند دیگر مسائل روندی شفاف حاکم شود و همه فعالان صدا و سیما بدانند که عدم رعایت چه مسائلی فعالیت کاری آن‌ها را به خطر می‌اندازد؟!
