نگاهی تحلیلی به آخرین ساخته ابراهیم حاتمی کیا ـ قسمت اول
چرا «بادیگارد» فیلم بدی شده است؟
سینما مثبت:باگذشت سه روز از نمایش فیلم «بادیگارد» آخرین ساخته ابراهیم حاتمی کیا در جشنواره فیلم فجر، اظهارنظرهای مختلفی درخصوص این فیلم مطرح شده است. فیلم موافقان و مخالفان فراوانی دارد و همچنان بحث‌های مربوط به آن در فضای مجازی منتشر می‌شود.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی خبری ـ تحلیلی سینما مثبت، حاتمی کیا اولین و آخرین فیلم‌سازی در جهان نیست که «فیلم بد» ساخته است. شأن، منزلت و دانش سینمایی او هم بیش از چهره‌هایی معتبر و پُرسابقه همچون «داریوش مهرجویی» و «مسعود کیمیایی» نیست که فیلم‌های بد آن‌ها در جشنواره فجر مورد تمسخر و آثار ارزشمندشان مورد تشویق قرار گرفته است اما حواشی مختلف پیرامون حاتمی کیا و علاقه برخی به طرفداری از وی ـ با انگیزه‌های شخصی ـ باعث شده تا مباحث پیرامون آخرین ساخته سینمایی او این روزها به بحثی جدی در حاشیه جشنواره فیلم فجر تبدیل شود.
در ابتدای این نوشته‌ها باید علاوه بر ذکر این مطلب که «مطالب مذکور با هدف خیرخواهی و اصلاح نگاشته می‌شود»، باید تأکید کنیم که حاتمی کیا سرمایه‌ای ارزشمند برای سینمای ایران است. میلیاردها تومان هزینه شده تا از دل جمع کثیر و قابل توجه کارگردان‌های سینمای ایران، چنین سرمایه‌ای حاصل شود اما هر سرمایه ارزشمندی نیاز به «مراقبت» دارد. حاتمی کیا مانند جنگل و معدنی است که نباید بی‌رویه از آن استفاده کرد. نباید درخت‌هایش را برید و با آن‌ها چوب شومینه ساخت. هر سرمایه ارزشمندی باید در مسیر درست به کار گرفته شود تا روز به روز بر ارزش آن افزوده شود. می‌توان با سرمایه دلار و سکه خرید و امیدوار شد به افزایش سرمایه اما اگر قیمت‌ها سقوط کند، سرمایه آسیب جدی می‌بیند. می‌توان سرمایه را تبدیل به «سپرده بانکی» کرد تا سودی معقول و منطقی به دست بیاید اما این روش هم در درازمدت سرمایه را از ارزش می‌اندازد.
چه کسی باید از حاتمی کیا صیانت می‌کرد؟
حاتمی کیا فیلم‌سازی حساس، زودرنج و احساساتی است. این‌ها ویژگی اصلی و مهم یک «سرمایه» است. سرمایه اساساً مسئله حساسی است و به همین دلیل نباید آن را به دست «هرکسی» داد. حاتمی کیا سال‌هاست در فیلم‌سازی روی لبه تیغ راه می‌رود و این سرمایه معنوی به حوزه‌های پُر خطری وارد می‌شود. اگر حاج ابراهیم را همان «سرمایه» در نظر بگیریم و بر اساس این فاکتور، آثارش را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم او به‌جای ورود به بازارهای کم‌خطر مانند مسکن و سپرده بانکی، مرتب وارد بورس‌های سرمایه‌ای با خطر بالا شده و البته نتیجه هم تا اینجای کار بد نبوده اما درخشان‌ترین نتایج زمانی پدید آمده که «تهیه‌کننده‌ای قوی» در کنار او حضور داشته است. فیلم‌ساز و هنرمند اساساً ذات سرکش و ماجراجویی دارد و ممکن است متأثر از حالات و احوالات شخصی، اقدام به طرح مطالب شیطنت‌آمیز کند و آثاری سراسر تلخی و سیاهی بسازد اما وقتی «تهیه‌کننده» از سازنده اثر «سَرتَر» باشد، او را تحت کنترل قرار می‌دهد و این‌گونه می‌شود که در آثاری که حاتمی کیا با تهیه‌کننده خوبی مانند «منوچهر محمدی»، «مرحوم سیف‌الله داد» و «سید جمال ساداتیان» ساخته، از دل سوژه‌هایی پُرچالش و سخت، داستان‌هایی آبرومند و تکان‌دهنده خلق شده است. شاید اگر حاتمی کیا شخصاً قصد داشت ارتفاع پست را بسازد، فیلم در پایان با سیاهی و تیرگی خاتمه می‌یافت اما در این فیلم شاهدیم که با ورود هواپیما به ناکجاآباد، هرکس تعبیر و تفسیر خود را از واقعیت پیرامون مشاهده می‌کند و همه کامروا می‌شوند. اگر قرار بود حاتمی کیا با تهیه‌کننده‌ای ضعیف «از کرخه تا راین را می‌ساخت»، حتماً شخصیتی مانند «نوذر» در داستان وجود نداشت که با پناهنده شدن، بخش فراوانی از بار ایدئولوژیک و شعاری فیلم را کم کند و از لحن حق‌به‌جانب داستان بکاهد.
حالا او «بادیگارد» را با تهیه‌کننده‌ای ساخته که به‌جز مدیرعاملی سازمانی جدیدالتأسیس، سابقه مهمی در کارنامه‌اش به چشم نمی‌خورد. واقعاً تهیه‌کننده‌ای که کمتر از چهل سال سن دارد و فیلم قبلی سازمان مطبوعش «زیباتر از زندگی» در همین جشنواره نمایش داده شده و در اکران آن‌قدر بی‌اقبال بوده که بسیاری از سئانس‌هایش اساساً تشکیل نشده و با رقم فروش بسیار پایانی، خاطره‌ای بد از شهید «حسین علم الهدی» در ذهن سینما دوستان ثبت کرده، در طول ساخت بادیگارد چه تعاملی با حاتمی کیا داشته که حاصل کار، این‌چنین ضعیف و پُر ابهام از آب درآمده است؟ آیا تهیه‌کنندگی صرفاً به معنای تأمین مالی پروژه است یا شامل برخی مهارت‌ها، جهان‌بینی‌ها، دانش سینمایی و… هم می‌شود؟ این تهیه‌کننده جوان چه ایده‌ای به حاتمی کیا داده و چه تأثیری بر او گذاشته است؟ آیا اگر «منوچهر محمدی» تهیه‌کننده این فیلم بود، همچنان با اثری بلاتکلیف، حق‌به‌جانب و سردرگم مواجه بودیم؟ چه بخشی از ایده کلی فیلم محصول تهیه‌کننده ـ به‌عنوان فردی مؤثر در شکل‌گیری پروژه ـ است و چه بخشی محصول خود حاتمی کیا؟
سینما مثبت ضمن ادامه تحلیل این فیلم در روزهای آینده، آماده درج توضیح احتمالی سازندگان این فیلم درباره نکات مذکور است.
ادامه دارد…
مطالب مرتبط:
